Xuất hiện cách đây gần một thập niên, những sản phẩm đầu tiên từ vật liệu không nung được sản xuất thủ công, quy mô nhỏ lẻ, nguyên liệu sử dụng chính là: xi măng, xỉ gạch, vôi, mạt đá... mẫu mã, chất lượng sản phẩm hạn chế, chủ yếu sử dụng xây dựng tường rào, các công trình phụ trợ... Năm 2012, một số doanh nghiệp đầu tư dây chuyền sản xuất gạch không nung từ bê tông khí chưng áp, gạch từ bê tông bọt, như: Doanh nghiệp Tư nhân Hoa Hải Hưng (Mộc Châu), hoạt động công suất 3 triệu viên/năm; Công ty TNHH Đầu tư Xây dựng Hồng Long (Phù Yên), công suất 0,6 triệu viên/năm. Sản phẩm gạch bê tông khí chưng áp có nhiều tính năng ưu việt, nhẹ, cách âm, cách nhiệt, nhưng cần tuân thủ những yêu cầu về kỹ thuật, quy trình thi công. Tuy nhiên, do chất lượng gạch không đáp ứng được yêu cầu, thường gây ra hiện tượng rạn nứt làm mất lòng tin của người sử dụng dẫn đến việc sản xuất cầm chừng rồi ngừng hoạt động.

Rút kinh nghiệm thất bại từ dây chuyền cũ, các doanh nghiệp đã chọn các công nghệ sản xuất mới phù hợp, đảm bảo chất lượng, đáp ứng nhu cầu, thị hiếu. Hiện, toàn tỉnh Sơn La có 10 doanh nghiệp, HTX sản xuất vật liệu không nung với công nghệ sản xuất ép tĩnh và rung ép, gồm các sản phẩm: Gạch bê tông đặc, rỗng 2, 4 và 6 lỗ... Dưới sự hỗ trợ, hướng dẫn của cơ quan quản lý Nhà nước, các doanh nghiệp này đã thực hiện công bố hợp quy chất lượng sản phẩm, với tổng công suất thiết kế đạt khoảng 119 triệu viên/năm. Cùng với khuyến khích đầu tư phát triển sản xuất các sản phẩm vật liệu xây dựng không nung, các địa phương đã thực hiện hiệu quả lộ trình xóa bỏ các lò gạch đất sét nung thủ công.
 

Gần đây, hoạt động sản xuất vật liệu xây dựng không nung đã không ngừng đổi mới công nghệ, đa dạng mẫu mã, chất lượng sản phẩm không ngừng được nâng cao, đảm bảo các tiêu chuẩn xây dựng. Các huyện, thành phố đã chỉ đạo các chủ đầu tư thực hiện quy định sử dụng vật liệu xây không nung ngay từ khâu thiết kế, thẩm định dự án đầu tư xây dựng. Tại Thành phố, các huyện Thuận Châu, Mai Sơn và Vân Hồ các công trình sử dụng vốn ngân sách Nhà nước, tỷ lệ sử dụng gạch không nung đạt 100%, điển hình như công trình trụ sở Công an tỉnh, Bệnh viện 550 giường...

Tại huyện Mai Sơn đã xóa bỏ 14 lò gạch đất sét nung thủ công, sản lượng 12 triệu viên/năm, thay vào đó là 5 cơ sở sản xuất vật liệu xây không nung với hàng chục triệu viên/năm. Ông Mai Văn Hùng, Giám đốc Công ty TNHH Sản xuất Vật liệu và Xây dựng Hùng An Mai, thị trấn Hát Lót, thông tin: Công ty đã đầu tư 4 dây chuyền sản xuất gạch xây dựng không nung, công suất 10 triệu viên/năm, sản xuất các loại: Gạch 2 lỗ nhỏ, 2 lỗ to, gạch 6 lỗ phục vụ xây dựng và gạch terrazzo, gạch ziczac phục vụ lát vỉa hè. Sản xuất bằng công nghệ ép tĩnh, sử dụng nguyên liệu sẵn có bằng mạt đá, xi măng... hoạt động sản xuất được máy tự động hỗ trợ, nên tiết kiệm nhân công lao động, chi phí sản xuất, quan trọng không sử dụng lò nung truyền thống, góp phần bảo vệ môi trường.

Gia đình chị Hồng Thu Nguyệt, tổ 5, phường Quyết Thắng (Thành phố) lựa chọn gạch không nung xây dựng ngôi nhà 3 tầng, 135 m². Chị Nguyệt đánh giá, mặc dù gạch không nung có giá thành đắt hơn gạch nung truyền thống nhưng tôi không thấy có sự lãng phí vì gạch nung dễ đổ vỡ, hao hụt trong quá trình thi công nhưng gạch này chắc lắm, dùng búa đập còn khó. Năm nay là năm thứ 3 nhà được xây dựng, không có hiện tượng rạn nứt, trong quá trình sử dụng tôi thấy nhà rất mát.

Theo thống kê, sản lượng đá dư thừa, nhỡ cỡ (kích thước từ 0,5 cm trở xuống, không đảm bảo tiêu chuẩn xây dựng) tại các mỏ đá đang khai thác trên địa bàn tỉnh chiếm khoảng 18%, tương đương 236.000 m³/năm, có thể tận dụng để sản xuất khoảng 150 triệu viên gạch không nung/năm. Tiềm năng vật liệu khá lớn, song thực tế hiện nay, sản phẩm gạch không nung giá thành vẫn còn cao, chưa tạo được thương hiệu nên khó cạnh tranh với gạch đất nung. Một số doanh nghiệp mới sản xuất được từ 20 - 40% so với công suất thiết kế. Chị Đinh Thị Lương, Giám đốc Công ty TNHH Sản xuất Vật liệu xây dựng Lương Thiện (Thành phố), chia sẻ, công suất của nhà máy 20 triệu viên một năm, nhưng năm 2020 doanh nghiệp mới bán được khoảng hơn 2 triệu viên.

Trao đổi về việc tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp, khuyến khích sản xuất gạch không nung, ông Nguyễn Đức Luyến, Phó Giám đốc Sở Xây dựng, cho biết, ngành đang nghiên cứu tham mưu với UBND tỉnh Sơn La ban hành cơ chế khuyến khích thu hút đầu tư tiếp cận các doanh nghiệp lớn để xây dựng nhà máy trên địa bàn tỉnh; tuyên truyền vận động người tiêu dùng sử dụng gạch không nung cho các công trình dân dụng. Đồng thời, tăng cường kiểm tra kiểm soát chất lượng gạch không nung khi lưu thông trên thị trường, bảo vệ nhà sản xuất cũng như người tiêu dùng.

Sử dụng gạch không nung sẽ giảm việc khai thác đất sét, sử dụng chất đốt nung truyền thống, góp phần bảo vệ môi trường, phát triển xanh, bền vững. Với cơ chế khuyến khích của tỉnh, đầu tư công nghệ nâng cao chất lượng gạch không nung, mong rằng người dân sẽ thấy được lợi ích và tin dùng vật liệu thân thiện với môi trường cho các công trình.
 

VLXD.org (TH/ Báo Sơn La)