>> Toàn cảnh ngành thép năm 2016 (Infographic)
>> Sẽ tăng thuế nhập khẩu đối với các loại sắt thép vào Việt Nam
>> Dự báo ngành thép 2017 (Infographic)

Ở chiều ngược lại, kim ngạch xuất khẩu sắt thép của Việt Nam đạt khoảng 3,7 tỷ USD. Như vậy, nhập siêu ngành thép lên tới 6,7 tỷ USD. VSA cho biết, năm qua việc xuất khẩu thép khá khó khăn do vấp phải hàng chục vụ kiện phòng vệ thương mại của các nước Mỹ, Canada, Ấn Độ, Thái Lan, Malaysia,… Tuy vậy, các thị trường nhập khẩu thép lớn nhất của Việt Nam vẫn là Mỹ và ASEAN.

Sắt thép các loại trong năm 2016 chủ yếu được nhập khẩu từ Trung Quốc với gần 11 triệu tấn, trị giá 4,45 tỷ USD, tăng 14,25% về lượng và 7,1% về trị giá so với năm trước. Đây là thị trường nhập khẩu thép lớn nhất của Việt Nam.

Nhật Bản đứng thứ 2 với 2,64 triệu tấn, trị giá 1,19 tỷ USD, tăng 2,2% về lượng và 6,4% về trị giá. Hàn Quốc đạt hơn 1,8 triệu tấn, trị giá gần 1,01 tỷ USD, tăng 3,16% về lượng và giảm 3,37% về trị giá so với với năm trước.
 
Theo Hiệp hội Thép Việt Nam (VSA), năm 2016, tổng các loại sản phẩm thép trong nước sản xuất đạt 17,5 triệu tấn, tăng 16,8% so với năm trước. Trong đó, lượng tiêu thụ đạt 15,3 triệu tấn, tăng 23,7% so với năm 2015.

Đặc biệt, nhập khẩu thép năm 2016 đã vượt qua tổng sản xuất thép trong nước. Trong số các mặt hàng sắt thép nhập khẩu kể trên, có nhiều mặt hàng có khả năng lớn để đáp ứng nhu cầu, nhưng lượng nhập khẩu vẫn tăng rất mạnh, chẳng hạn như phôi thép, thép mạ màu…

Đáng lưu ý, phôi thép, thép dài đã bị Bộ Công thương áp thuế từ giữa năm, với mức áp thuế 23,3% với phôi thép và 14.2% với thép dài. Hiện tại tôn thép mạ màu đang trong thời hạn bị áp thuế tự vệ tạm thời để bảo vệ ngành sản xuất trong nước.

Ông Chu Đức Khải, Phó chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp Hội Thép Việt Nam (VSA) cho biết trên báo Đầu tư, trong năm qua, ngành thép chịu sức ép lớn khi liên tục vướng vào các vụ kiện thuế chống bán phá giá  và thuế chống trợ cấp  từ các nước nhập khẩu.

Còn tại thị trường nội địa, thép Trung Quốc vẫn ồ ạt được nhập vào khiến nên các doanh nghiệp sản xuất đã phải rất vất vả để cạnh tranh.

Trao đổi với VnEconomy, ông Trương Thanh Hoài, Vụ trưởng Vụ Công nghiệp nặng (Bộ Công Thương) cho biết, nhập khẩu sắt thép tăng mạnh chủ yếu từ Trung Quốc cho thấy nhu cầu trong nước rất lớn. Việt Nam là quốc gia đang phát triển, yêu cầu xây dựng hạ tầng, đô thị luôn ở mức cao. Theo Quy hoạch thép cho đến năm 2020, Việt Nam sẽ thiếu hụt khoảng 15 triệu tấn thép thô, đến năm 2025 thiếu 20 triệu tấn.

"Thép Trung Quốc ồ ạt vào Việt Nam chủ yếu được sản xuất ở các khu công nghiệp, nhà máy ven biển của Trung Quốc. Nhóm này mới có khả năng cạnh tranh với Việt Nam bởi chi phí vận chuyển bằng đường biển rẻ và thuận tiện. Các dự án thép trong nội địa Trung Quốc không thể cạnh tranh với thép Việt bởi chi phí vận chuyển trên bộ vô cùng đắt đỏ”, ông Hoài khẳng định.

Thép ngoại ồ ạt vào Việt Nam và có nhiều biểu biện gian lận, lách thuế, lẩn trốn thuế tự vệ, 18 doanh nghiệp thép đã kiến nghị Bộ Công Thương, Chính phủ mở rộng phạm vi áp dụng thuế tự vệ thương mại, kiểm soát chặt nhằm ngăn chặn việc chuyển mã để hưởng chênh lệch thuế.

Trước đó, Bộ Công Thương đã ra quyết định áp dụng biện pháp tự vệ tạm thời đối với mặt hàng phôi thép và thép dài nhập khẩu vào Việt Nam với mức thuế tự về lần lượt là 15,4% đối với thép dài và 23,3% đối với phôi thép. Tuy nhiên, thép ngoại đã lẩn trốn bằng cách khai các mã HS khác.

  Theo dự báo của VSA, tăng trưởng ngành thép năm 2017 chỉ có thể đạt tương đương mức tăng trưởng của năm 2016, với ước tính khoảng 12%. Trong đó các sản phẩm tăng trưởng mạnh gồm thép xây dựng tăng 11%, ống thép hàn tăng 15%, tôn mạ và sơn phủ màu tăng 12%, thép lá cuộn cán nguội tăng 13%.