Hiện tại, Việt Nam chủ yếu xuất khẩu clinker, xi măng sang các thị trường như Angola, Brazil, Campuchia, Chile, Đài Loan, Indonesia…. trong đó Indonesia là thị trường chính, chiếm 10,6% thị phần, đạt 1,5 triệu tấn, trị giá 73,4 trệu USD. Tính riêng tháng 8/2014, Việt Nam đã xuất khẩu 80,4 nghìn tấn xi măng và clinker sang Indonesia, trị giá 4,4 triệu USD, giảm 30,78% về lượng và giảm 30,51% về trị giá so với tháng 7/2014. Tiếp đến là thị trường Đài Loan với 933,1 nghìn tấn, trị giá 40,2 triệu USD, tính riêng tháng 8, lượng clinker và xi măng xuất khẩu sang thị trường này là 97,8 nghìn tấn, trị giá 3,9 triệu USD, giảm 32,4% về lượng và giảm 38,37% về trị giá so với tháng liền kề trước đó…

Ngoài hai thị trường chính kể trên, Việt Nam còn xuất khẩu sang các thị trường như Malaysia, Philippines, Campuchia, Chile, Australia…

Lợi thế cạnh tranh về giá, sản lượng

Theo Bộ Xây dựng, kết thúc 8 tháng của năm 2014, sản lượng clinker và ximăng xuất khẩu ước đạt 9,68 triệu tấn, trong đó riêng xi măng là khoảng 2,49 triệu tấn. Xi măng đã tăng trưởng xuất khẩu và tiêu thụ tháng thứ 5 liên tiếp, đạt bình quân 5 - 6 triệu tấn/tháng. Theo tính toán của Bộ Xây dựng, đến cuối 2014, tổng công suất sản xuất của các nhà máy xi măng trên toàn quốc sẽ lên tới gần 85 triệu tấn/năm và dự báo nhu cầu xuất khẩu xi măng và clinker cho cả năm 2014 sẽ đạt khoảng 13,5-15,0 triệu tấn. Điều này cho thấy lợi thế về sản lượng của Việt Nam là rất rõ rệt.

So sánh về giá cho thấy xi măng và clinker xuất khẩu của Việt Nam có lợi thế cạnh tranh khá lớn, trong khi chất lượng thì tương đương. Tại thị trường một số nước ASEAN như Indonesia, Malaysia… giá xi măng, clinker luôn trong khoảng trên 50 USD/tấn, có thời gian lên tới trên 75 USD/tấn, thì giá xi măng xuất khẩu của Việt Nam vào khoảng 54,5 USD/tấn - 55 USD/tấn, và khoảng 38,2 USD/tấn - 39 USD/tấn đối với clinker cùng chất lượng. Do đó, các sản phẩm của ngành xi măng Việt Nam không chỉ xuất khẩu sang được các thị trường lân cận như Lào, Campuchia, Thái Lan, mà còn xuất khẩu sang cả Trung Quốc - quốc gia trong một số thời điểm xuất khẩu clinker thậm chí với giá chỉ khoảng 30 USD/tấn, bằng với giá thành sản xuất.


Khó khăn

Trong giai đoạn đầu năm 2014, sản lượng xi măng tồn kho khoảng gần 2,5 triệu tấn đã gây áp lực lên các DN sản xuất. Theo các chuyên gia, thực tế sản lượng tồn kho này là không lớn, chỉ vào khoảng 15 ngày tiêu thụ, nên không gây áp lực về năng lực sản xuất. Tuy nhiên, lượng vốn lưu động bị "chôn" trong sản phẩm tồn kho mới gây áp lực với các DN về thanh khoản tiền mặt cho sản xuất. Điều đó tiếp tục cho thấy điểm yếu về tiềm lực tài chính của các DN xi măng vẫn chưa được khắc phục. Về lâu dài, điểm yếu này sẽ dễ bị các đối thủ cạnh tranh trong xuất khẩu xi măng khai thác, làm thiệt hại, hoặc giảm lợi thế cạnh tranh của xi măng Việt Nam.

Đến cuối 2014, tổng công suất sản xuất của các nhà máy xi măng trên toàn quốc sẽ lên tới gần 85 triệu tấn/năm. Như vậy, xuất khẩu được xi măng và clinker là giải pháp duy nhất giải bài toán dư thừa công suất của các nhà máy. Tuy nhiên, ngay trong hiện tại thì các DN đã rất dễ bị ép giá xi măng xuất khẩu vì thiếu khả năng chịu đựng về tài chính, nếu xi măng tồn đọng quá 1 tháng.

Điều này cho thấy, để khai thác lợi thế giá rẻ và giải bài toán thừa công suất sản xuất hiện nay, thì ngay từ bây giờ đã phải tính tới việc hình thành cơ chế tài chính, điều phối để dự phòng, chống "sốc" cạnh tranh về giá, về sản lượng của các quốc gia nhập khẩu xi măng, clinker Việt Nam.

Đồng thời với đó là chuẩn bị điều kiện pháp lý, chi phí cho việc có thể bị kiện chống bán phá giá đối với sản phẩm xi măng, clinker Việt Nam tại thị trường nước ngoài. Ngành xi măng hoàn toàn có thể chuẩn bị và rút được kinh nghiệm từ những gì đã xảy ra với các sản phẩm xuất khẩu chủ lực của Việt Nam như cá tra, thép…

Để giải quyết được những khúc mắc nội tại nêu trên, giúp các DN xi măng Việt Nam từng bước chiếm lĩnh được thị tường xuất khẩu, ngoài việc doanh nghiệp phải cố gắng tối đa nâng cao chất lượng thì cần có sự vào cuộc của Bộ Công Thương, Bộ Xây dựng, Hiệp hội Vật liệu Xây dựng và một số ban ngành khác.